Համբարձման Տօն – Վիճակ – Ջան Գիւլում
Իւրաքանչիւր ազգի ստեղծագործական միտքը կը դրսեւորուի ազգային սովորութիւններու և աւանդութիւններու մէջ: Մեր ժողովուրդը մինչեւ այսօր պահպաներ է շատ հետաքրքիր աւանդութիւնները, որոնցմէ մէկն է Ջան Գիւլումը:
Հայ ժողովուրդը՝ Համբարձման տօնը անուանած է նաեւ Վիճակ, որը կապուած է Քրիստոսի մահէն ետք առաքեալներուն և աշակերտներուն ժողովի ընթացքին Պետրոս առաքեալի առաջարկութեամբ մատնիչ Յուդայի փոխարէն վիճակահանութեամբ 12րդ առաքեալի ընտրութեան հետ:
Յարութենէ ետք Յիսուս կը շրջէր երկրի վրայ: Կ’երեւէր իր աշակերտներուն, որպէսզի տեսնէին ու հաւատային որ ինքը ողջ է: 40րդ օրը 11 առաքեալներուն հետ կը բարձրանայ Ձիթենեաց լեռը, կ’օրհնէ իրենց պատուիրելով մկրտել բոլոր ազգերուն՝ Հօր, Որդու և Սուրբ Հոգիի անունով: Անկէ վերջ Յիսուս՝ Իր աշակերտներուն աչքին առջեւ կը բարձրանայ երկինք ու ամպը կը ծածկէ զինք:
Յիսուս Համբարձաւ, գնաց, սակայն մարդկանց թողեց Հաւատք, Յոյս և Սէր: Հաւատքով մենք կը ճանչնանք Աստուած, Յոյսով մենք կը մօտենանք Աստծոյ, իսկ Սիրով մենք կը միաւորուինք Աստծոյ հետ:
Յիսուս Համբարձաւ, որպէսզի Իր երկնաւոր Հօր առջեւ բարեխօսէ Իր սիրելիներուն համար: Համբարձաւ, որպէսզի Ան վստահութիւն տայ յուսալու, որ մենք նոյնպէս մարմնով պիտի մտնենք յաւիտենական կեանք:
Տիրոջ պատուիրանի համաձայն Իր Առաքեալներէն երկուքը Սուրբ Դաթէոսը և Սուրբ Բարթողոմիոսը եկան Հայաստան և իրենց քարոզչութիւններով հիմնեցին մեր Սուրբ Առաքելական Եկեղեցին:
Հայոց Եկեղեցին ծննդավայրն է Հայ Հոգւոյն, Բարձր բերդը հաւատքի, լոյսի փարոսը կեանքի: Հայոց եկեղեցին տունն է ամէն մէկ Հայի ու ամէն մէկ հայ օջախի, ուր դարեր շարունակ հայ հայրերն ու մայրերը իրենց զաւակներուն սներ են Քրիստոնէական յաւերժական պատգամներով:
Համբարձման տօնէն մէկ օր առաջ Չորեքշաբթի օրը, հարսերն ու աղջիկները 7 աղբիւրէ ջուր, 7 տեսակ ծաղիկ և 7 քար կը հաւաքեն ու կը լեցնեն կուժի կամ կաւէ ամանի մը մէջ: Դաշտերէն ու այգիներէն ծաղիկներ կը հաւաքեն ու փունջեր կը կազմեն, որոնցմէ մէկը խաչաձեւ կ’ըլլայ, այդ խաչաձեւ փունջը՝ տօնի աւարտին կը նուիրեն եկեղեցիին:
Կուժը կը զարդարեն գեղեցիկ ծաղիկներով ու կը ծածկեն սպիտակ քօղով ու կը ձգեն բարձր տեղ մինչեւ յաջորդ առաւօտ, որպէսզի համբարձման գիշերուայ աստղազարդ երկնքի լոյսով լուսաւորուին ծաղիկները և առաւօտուայ ցողով օծուին վիճակի ծաղիկները:
Հինգշաբթի առաւօտեան, Ջան Գիւլումի մասնակցողները տունէ տուն կը շրջին ու Տան Տիրուհիներուն, տան հարսերուն և աղջիկներուն կը նուիրեն ծաղկեփունջեր և իրենցմէ կը ստանան կաթ, բրինձ, հաւկիթ, քաղցրեղէններ, պտուղ և երբեմն ալ մանր դրամ: Վիճակահանութենէն ետք երեխաները կ’երթան այգիներ, դաշտեր կաթնապուր ուտելու: Վիճակահանութեան ժամանակ բոլորը կ’երգեն ու կը պարեն ժողովրդական երգեր ու պարեր:
Ե. և Զ. Դասարան
